Czym jest oparzenie?

Oparzeniem nazywamy rodzaj uszkodzenia skóry, do którego dochodzi w wyniku działania takich czynników jak ciepło, promieniowanie słoneczne, para wodna, czy też ogień. Oparzenia zaliczane są do kategorii ran. W zależności od tego jak rozległe i głębokie są uszkodzenia skóry, mogą być bardzo niebezpieczne – jeżeli są rozległe może dojść do wstrząsu ogólnoustrojowego, a to prowadzi do zagrożenia życia.

Jak wygląda budowa skóry?

Skóra jest największym organem człowieka, składającym się z trzech głównych warstw: naskórka (epidermis), skóry właściwej (dermis) oraz tkanki podskórnej (subcutis). Każda z tych warstw pełni istotne funkcje ochronne i regeneracyjne, kluczowe w kontekście oparzeń i ich leczenia.

Naskórek, będący najbardziej zewnętrzną warstwą, działa jak bariera ochronna przed patogenami i urazami mechanicznymi, a także ogranicza utratę wody. Skóra właściwa, bogata w naczynia krwionośne i zakończenia nerwowe, odpowiada za odbiór bodźców oraz termoregulację. Natomiast tkanka podskórna, zawierająca tkankę tłuszczową, amortyzuje uderzenia i chroni głębiej położone struktury ciała.

Jak powstają oparzenia skóry?

Nasza skóra pełni funkcję ochronną przed czynnikami zewnętrznymi i patogenami, jednak jest szczególnie wrażliwa na wysokie temperatury. Już powyżej 40°C zaczyna się jej szkodliwe oddziaływanie. Po kilku godzinach ekspozycji na ciepło naskórek traci wilgoć i ulega uszkodzeniu.

Pod wpływem wysokiej temperatury dochodzi do denaturacji białek w skórze – to proces nieodwracalny, prowadzący do martwicy oraz uszkodzenia głębszych warstw tkanek. Im dłużej organizm pozostaje pod wpływem ekstremalnego ciepła, tym większe ryzyko poważnych konsekwencji zdrowotnych, które mogą zagrażać nie tylko zdrowiu, ale i życiu.

Jakie są rodzaje oparzeń? Oparzenia chemiczne, oparzenia elektryczne, oparzenia termiczne

Oparzenia skóry mogą być różne i będą się dzielić m.in. ze względu na czynniki, który je wywołują. W ten sposób wyróżniamy następujące rodzaje oparzeń skóry:

• oparzenia chemiczne – powstają wtedy, kiedy nasza skóra ma styczność z substancjami chemicznymi/żrącymi. Mogą to być wybielacze, środki czystości stosowane przez nas w domach, kwas lub substancje toksyczne. To jakich rozmiarów będzie oparzenie chemiczne, zależy od właściwości danej substancji, jej stężenia i czasu działania na skórę. W przypadku tych ran, powodują one głębsze obrażenia, które wymagają interwencji lekarskiej.
• słoneczne oparzenia – to najczęściej spotykany rodzaj rany oparzeniowej. W przypadku oparzeń słonecznych najczęściej mamy z nimi do czynienia w czasie urlopu. Nadmierna ekspozycja skóry na słońce, w dodatku niezabezpieczonej powoduje, że najpierw dochodzi do zaczerwienienia skóry, a następnie uraz ten pogłębia się. Oparzenia słoneczne często kończą się pojawieniem pęcherzy, a skóra jeszcze przez wiele dni się złuszcza.

• oparzenia termiczne, w których klasyfikujemy słoneczne, to wszystkie te, które powstają w wyniku działania energii cieplnej, nie tylko słońca. Czynnikiem może być ogień, wrzątek, para wodna, rozgrzany metal lub inny gorący przedmiot, którego temperatura będzie wyższa niż 42°C.
• oparzenia spowodowane prądem elektrycznym – ten rodzaj oparzeń powstaje w wyniku przepływu prądu. Kiedy nasze ciało styka się z prądem może dojść do oparzeń elektrycznych. Jednak tu też ważne jest, czy był to prąd stały, zmienny, jaka była jego częstotliwość, napięcie. Bardzo ważne jest też to, którędy przechodzi prąd przez ciało osoby porażonej – czy było to w okolicach serca? Ważny jest również czas trwania porażenia, czy było wilgotno, jaka była temperatura ciała poszkodowanej osoby i jak rozległe było oparzenie.
• oparzenia radiacyjne – rzadszy typ uszkodzeń skóry spowodowanych ekspozycją na promieniowanie, takie jak promieniowanie radioaktywne (np. RTG, UV). Tego rodzaju urazy mogą wystąpić m.in. w trakcie radioterapii, prowadząc do popromiennego uszkodzenia naskórka.

Jakie są stopnie oparzeń skóry?

Obecnie wyróżniamy czterostopniową skalę, według której klasyfikuje się rany oparzeniowe.

1. Oparzenia I stopnia – w przypadku tego urazu dochodzi do uszkodzenia wierzchniej warstwy skóry. Staje się ona zaczerwieniona, może być bolesna lub dawać uczucie ściągnięcia, pieczenia lub swędzenia.
2. Oparzenie II stopnia – w przypadku tego rodzaju uszkodzeń
   zaczynają pojawiać się pęcherze i bąble na skórze. Ból jest bardziej wyraźny, a samo uszkodzenie skóry jest głębsze.
3. Oparzenie III stopnia jest urazem poważnym i głębokim. Pod wpływem działania ciepła, skóra staje się twarda, o jasnym kolorze. Ból w tym przypadku nie jest odczuwalny ze względu na uszkodzone komórki nerwowe.
4. Oparzenie IV stopnia – najpoważniejszy ze wszystkich stanów. Tu dochodzi do zwęglenia ciała, martwicy tkanek, w tym tych głębszych, jak ścięgna, mięśnie i kości.

Pierwsza pomoc w oparzeniach

Udzielenie pierwszej pomocy oparzonej osobie nie jest trudne. Warto znać podstawowe zasady, dzięki którym będziemy mogli pomóc. Pierwszym krokiem jest zapewnienie bezpieczeństwa sobie i osobie poszkodowanej. Odcinamy źródło energii, która poraziła poszkodowanego oraz zabezpieczamy miejsce, żeby uniknąć samemu zranienia.

W przypadku drobnych oparzeń zaczynamy od schłodzenia oparzonego miejsca. Najczęściej robimy to pod bieżącą wodą, którą puszczamy aż do momentu zmniejszenia lub ustania bólu. Ważny również czas, w jakim zareagujemy – im szybciej, tym lepiej.
Oparzone miejsce należy zabezpieczyć, a samo opatrywanie dobrze jest przeprowadzić w rękawiczkach. Dzięki temu ograniczymy możliwość przedostania się patogenów do świeżej rany.

Warto pamiętać, że nie należy okładać oparzeń lodem. Lód spowoduje, że skurczą się naczynia krwionośne. Jeżeli do rany przylgnie materiał z ubrania nie możemy go odrywać. Najlepiej jest rozciąć je nożyczkami, delikatnie, żeby nie podrażnić oparzonego miejsca.

Odkażanie oparzenia jest bardzo ważnym krokiem – należy to zrobić środkiem antyseptycznym. Tu pomocny może być produkt leczniczy Octenisept^® spray. Odkazimy nim ranę.

Oczyszczone miejsce możemy dodatkowo zabezpieczyć wyrobem medycznym Octeniseptem® żel – nakładamy warstwę żelu, najlepiej bez dotykania tubką skóry, a na to nakładamy opatrunek lub gazę. Dzięki żelowi mamy pewność, że opatrunek nie będzie przywierał do oparzenia, co mogłoby dodatkowo podrażnić uszkodzoną skórę.

Jak leczyć oparzenia, żeby nie zostały blizny?

Oparzenia, jeżeli mamy możliwość zająć się nimi w warunkach domowych, możemy bardzo łatwo pielęgnować, tak aby nie zostały nam po nich pamiątki w postaci blizn.
Jest kilka prostych kroków, w których możemy zadbać o prawidłowe gojenie się oparzeń:

• zaczynamy od wspomnianego schłodzenie oparzenia,
• oczyszczamy z ciał obcych i odkażamy produktem leczniczym Octeniseptem® w sprayu,
• nie przekłuwamy bąbli i pęcherzy,
• nie dotykamy rany, żeby jej nie zakazić,
• nakładamy opatrunek na oczyszczoną ranę,
• zmieniamy opatrunki co 1-2 dni,
• opatrunek, który przywarł do rany możemy zwilżyć lawaseptykiem lub roztworem soli fizjologicznej. Odczekujemy do momentu, kiedy będziemy mogli bezboleśnie ściągnąć opatrunek,
• żeby nie powtórzyło się przywieranie opatrunku pamiętajmy o wyrobie medycznym Octenisepcie® w żelu, który zabezpieczy przed przywieraniem.

Bibliografia

1. Herman, L. (2018). Wprowadzenie do dermatologii klinicznej. Warszawa: Wydawnictwo Medyczne PZWL.
2. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). (2020). Guidelines for burn care in health settings. Geneva: World Health Organization.
3. Sheridan, R. L. (2020). Burn Care and Treatment. Elsevier Health Sciences.
4. Hettiaratchy, S., & Dziewulski, P. (2004). „ABC of Burns: Introduction.” BMJ, 328(7452), 1366–1368. DOI:10.1136/bmj.328.7452.1366.
5. Atiyeh, B. S., Gunn, S. W., & Dibo, S. A. (2009). „Management of acute and chronic open wounds: The importance of wound healing basics.” Annals of Plastic Surgery, 62(2), 190–199. DOI:10.1097/SAP.0b013e3181847c47.

FAQ – podsumowanie artykułu