Pęcherze na stopach i zdarte pięty latem: czym są i skąd się biorą?

Otarcia na stopach to rodzaj ran zwykle spowodowanych działaniem mechanicznym. Skóra zostaje uszkodzona przez długotrwale pocierający o nią but lub w wyniku kontaktu z szorstką powierzchnią np. ścianą, asfaltem, chodnikiem. Zdarta zostaje warstwa rogowa naskórka. Dochodzi do obnażenia brodawek skóry właściwej i krwawienia miąższowego lub wycieku płynu międzytkankowego¹.

Pęcherze na stopach natomiast mogą powstawać:

• w wyniku otarcia – nie dochodzi do przerwania skóry, ale przez jej podrażnienie tworzy się bąbel wypełniony płynem surowiczym, a nawet krwią (jeśli ulegnie zakażeniu, może pojawić się także ropa). Przyczyną zwykle jest niewygodne, za małe lub źle skonstruowane obuwie czy buty na obcasie. Powstawaniu sprzyjają także wady postawy, otyłość, płaskostopie, ostroga piętowa, a także schorzenia takie jak cukrzyca, RZS czy choroby układu krążenia. Zwykle pęcherze od otarć tworzą się przy długotrwałym chodzeniu lub podczas upałów, gdy stopy się pocą (przez co ślizgają się w bucie i przesuwają)^2-3;
• na skutek grzybicy potnicowej – zakażeniu sprzyjają ciepło i wilgoć. Stopy mają dużo gruczołów potowych, ich aktywność sprzyja tworzeniu wilgotnego środowiska idealnego do rozwoju szkodliwych drobnoustrojów. Ponadto pocenie nasilają skarpety i buty z materiałów sztucznych. Jeśli podejrzewamy u siebie grzybicę potnicową, należy skontaktować się z dermatologiem. Schorzenie można rozpoznać po tym, że bąble pojawiają się mimo iż nie doszło do odgniecenia się czy ocierania tkanki o buty lub inną szorstką powierzchnię⁴. Zmiany dotyczą także wyłącznie podeszw stóp⁵. Pęcherz na palcu czy na pięcie nie będzie więc powiązany z grzybicą potnicową.

Jak radzić sobie z obtarciami i pęcherzami?

Przede wszystkim należy opatrzeć otarcie lub zabezpieczyć pęcherz. Chodzi o to, by nie doszło do pogłębienia się problemy w czasie dalszego chodzenia. Konieczna jest zmiana obuwia, na takie, które nie uciska i nie obciera miejsca urazu. Potrzebny będzie też gazik, plaster lub plaster z opatrunkiem.

Jeśli doszło do przerwania ciągłości skóry i mamy do czynienia z otwartą raną, miejsce należy zdezynfekować. Najlepiej oktenidyną, która  wykazuje szerokie spektrum bakteriobójcze, przeciwwirusowe i antygrzybicze, przy jednoczesnym nie uszkadzaniu tkanek w ranie – inaczej niż woda utleniona, która zawiera nadtlenek wodoru, nie działający selektywnie. Poza szkodliwymi drobnoustrojami woda utleniona może więc degenerować komórki skóry i spowalniać gojenie⁸. Oktenidyna ma także najszybsze działanie przeciwdrobnoustrojowe (wykazane przez badanie kliniczne: Efficacy and cost-effectiveness of octenidine wound gel in the treatment of chronic venous leg ulcers in comparison to modern wound ressings Hämmerle G, Strohal R.⁶). Warto zaznaczyć, że oktenidyna przewyższa skutecznością też inne środki antyseptyczne, takie jak np. chlorheksydyna⁸. Znaleźć ją można np. w preparacie octenisept® spray.

Czy przebijać pęcherze?

Na ogół nie powinno się przekłuwać powstałych pęcherzy, gdyż znajdujący się w nich płyn surowiczy ułatwia gojenie się powstałych zmian, chroni je jak naturalny opatrunek i ma właściwości antybakteryjne. Najlepiej jest więc poczekać, aż bąbel sam się wchłonie. Czasami jednak dochodzi do samoistnego pęknięcia lub istnieje obawa, że podczas chodzenia bąbel i tak pęknie, więc podejmujemy decyzję o jego przebiciu. Wówczas konieczne jest zdezynfekowanie rany i założenie opatrunku. Warto zastosować środki zawierające oktenidynę.

Leczenie zdartych pięt i bolących stóp

Przed zastosowaniem maści na odciski należy najpierw odpowiednio przygotować stopy. Umyć i dokładnie osuszyć je i zdezynfekować ranę i jej otoczenie.

Co jest najlepsze na otarte pięty i odciski na palcach? Przy leczeniu otarć i pękniętych pęcherzy warto stosować leki i wyroby medyczne zawierające hydroksyetylocelulozę, która działa na ranę jak opatrunek. Przykładem może być octenisept® żel, który przyspiesza gojenie się ran. Stwarza optymalne, wilgotne warunki dla gojącej się tkanki (hamuje parowanie i utratę płynu), wspomaga naturalne procesy regeneracji skóry, a także chroni przed infekcjami. nie traci swoich właściwości przy kontakcie z wysiękiem płynu surowiczego z pęcherza czy rany. Dzięki żelowi opatrunek także nie przywiera do rany, dzięki czemu, podczas jego wymiany nie zrywamy boleśnie plastra czy gazika i nie usuwamy strupa⁷.

Plastry na obtarcia od butów: czy są skuteczne?

Plaster na obtarte pięty bywa dobrym rozwiązaniem, gdyż osłania skórę i zapobiega dalszemu uleganiu uszkodzeniom mechanicznym. Nie zawsze jednak się sprawdzi. Często zależy to od miejsca urazu. Jeśli ranka lub pęcherz znajduje się np. między palcami, może być trudno przykleić plaster. Na spodzie stopy będzie się on także słabo trzymał ze względu na silną potliwość tego miejsca. Czasem plaster może się też rolować i dodatkowo uciskać obolałe miejsce, a nawet spowodować, że rana czy pęcherz się powiększy.

Czasem warto wykonać opatrunek z pomocą gazy i bandaża, który nie będzie się odklejał od wilgotnej skóry stóp.

Domowe sposoby na pęcherze i zdarte pięty

• Kąpiele z solą morską:

Dodanie soli morskiej do ciepłej wody i moczenie stóp przez około 15-20 minut może pomóc w łagodzeniu bólu, zmniejszeniu stanu zapalnego i przyspieszeniu gojenia się pęcherzy¹¹.

• Aloes:

Ma właściwości łagodzące i kojące dla skóry. Można nałożyć niewielką ilość żelu aloesowego bezpośrednio na pęcherze, aby złagodzić ból i przyspieszyć proces gojenia¹².

• Rumianek:

Napar z rumianku ma właściwości przeciwzapalne i łagodzące¹³, dlatego stosowanie naparu z rumianku do kąpieli stóp lub nasączanie w nim gazików, które następnie nakłada się na pęcherze, może pomóc w złagodzeniu bólu i podrażnienia.

• Zimne okłady:

Stosowanie chłodnych okładów na pęcherze przez krótki czas może pomóc w zmniejszeniu bólu, zaczerwienienia i obrzęku.

Pęcherze na stopach u dzieci: jak postępować?

Skóra dzieci jest delikatniejsza niż skóra dorosłych, dlatego bąble, otarcia, zranienia mogą występować na niej częściej. Zdartą piętę, pęcherz na stopie czy palcu należy zdezynfekować, by nie wdało się zakażenie, a następnie opatrzeć. Podobnie jak w przypadku osób dorosłych skuteczny będzie octenisept® spray, który nie powoduje silnego pieczenia czy szczypania, jak woda utleniona oraz octenisept® żel, który nie zawiera parabenów, barwników czy substancji zapachowych i jest bezpieczny dla skóry wrażliwej. Mogą go stosować również mali alergicy⁷.

Następnie rodzic powinien sprawdzić, czy buty dziecka są odpowiednio dopasowane oraz czy skarpetki nie są za duże i nie rolują się w bucie (i powodują ucisk). Warto zmienić obuwie na skórzane i skarpetki na bawełniane, które zapewnia stopom lepszą wentylację i ograniczą potliwość.

Odciskom mogą sprzyjać wady postawy i płaskostopie, dlatego warto wybrać się z pociechą do lekarza, aby ustalić, czy nie występuje tego typu problem. Można wówczas skorzystać ze specjalnych wkładek do obuwia dla dzieci, które pomagają w utrzymaniu prawidłowej postawy stopy w bucie.

Warto pamiętać, że maluchy nie powinny nosić butów po innych dzieciach. Ze względu na to, że niemowlęta i przedszkolaki szybko wyrastają z ubranek i obuwia, często przekazujemy te rzeczy innym dzieciom w rodzinie. Niestety rozchodzone, rozciągnięte buty, które przystosowały się już do stopy innego dziecka nie są odpowiednie dla rozwoju stóp kolejnego. Mogą sprzyjać pojawianiu się pęcherzy i otarć¹⁰.

Bibliografia:

1. J. Fibak. Chirurgia. Warszawa 2002, Wydawnictwo Lekarskie PZWL
2. S. Jabłońska, S. Majewski. Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową. Warszawa 2005, PZWL
3. W.H.C. Burgdorf, G. Plewig, H.H. Wolff, M. Landthaler. Braun-Falco Dermatologia. Lublin: Wydawnictwo Czelej, 2011
4. D. Trzmiel, A. Lis-Święty, Klinika zakażeń grzybiczych skóry i jej przydatków w praktyce lekarza rodzinnego – problem ciągle aktualny, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2011, Tom 17, Nr 4, 212-217
5. P. Nockowski, Charakterystyka najczęstszych dermatoz skóry stóp, Kosmetyka Estetyczna 3, 2016, vol. 5
6. https://octenisept.pl/spray-na-rany/
7. https://octenisept.pl/zel-na-rany/
8. M. Biegaj, Oktenidyna w leczeniu ran, Farmacja Współczesna 2017, vol. 10, s. 107-110
9. E. Szymańska, Alantoina – właściwości gojące i przeciwzapalne, w: Pediatria i Medycyna Rodzinna, 2012 / 8 / 1 / 73-77
10. P. Kostrzębski, Naukowe i praktyczne fakty o butach dla dzieci, Ebook
11. O. Akdemir i in., New alternative in treatment of callus, „The Journal of Dermatology, nr 38, 2011.
12. https://bibliotekanauki.pl/articles/403089.pdf
13. Ł. Szeleszczuk, M. Zielińska-Pisklak, Rumianek lekarski – dlaczego warto mieć go w domowej apteczce, Lek w Polsce, vol. 23, nr 9, 2013