Jak przebiega gojenie ran pooperacyjnych?

Rana pooperacyjna powstaje, kiedy tkanka zostaje uszkodzona w wyniku interwencji chirurgicznej. Cięcie zazwyczaj jest równe i dokładne, dlatego najczęściej po zagojeniu powstają niewielkie, płaskie blizny. Zazwyczaj dochodzi do prawidłowego, szybkiego gojenia. Do zakażeń dochodzi w przypadku około 3-4% chorych (15% zakażeń szpitalnych) i zależą od czynników wewnętrznych i zewnętrznych, m.in. działań drobnoustrojów, chorób współistniejących, ogólnego stanu zdrowia pacjenta i warunków hospitalizacji i postępowania personelu medycznego¹.

Jak przebiega gojenie ran pooperacyjnych?

Rana pooperacyjna powstaje, kiedy tkanka zostaje uszkodzona w wyniku interwencji chirurgicznej. Cięcie zazwyczaj jest równe i dokładne, dlatego najczęściej po zagojeniu powstają niewielkie, płaskie blizny. Zazwyczaj dochodzi do prawidłowego, szybkiego gojenia. Do zakażeń dochodzi w przypadku około 3-4% chorych (15% zakażeń szpitalnych) i zależą od czynników wewnętrznych i zewnętrznych, m.in. działań drobnoustrojów, chorób współistniejących, ogólnego stanu zdrowia pacjenta i warunków hospitalizacji i postępowania personelu medycznego¹.

Pierwotne gojenie nazywane jest rychłozrostem rany. Podczas tego procesu jej brzegi stopniowo zbliżają się do siebie, a następnie zrastają. W efekcie powstaje linia blizny. Jeśli do takiego doraźnego zamknięcia nie dojdzie, zachodzi ziarninowanie rany. Jak wygląda ten proces? Na dnie powstaje ziarnina, będąca podstawą do regeneracji skóry i naskórka, które narastają na nią z brzegów rany. Powstała blizna jest dłuższa, ma bardziej pofałdowaną strukturę. Warto wiedzieć, że w tym przypadku powinno się jeszcze staranniej podchodzić do pielęgnacji i zmian opatrunków⁵.

Etapy gojenia ran pooperacyjnych

Wyróżnić można etapy gojenia się rany pooperacyjnej niepowikłanej:

• Faza wysiękowa, zapalna – miejscowo tworzy się stan zapalny, który jest bezpośrednią reakcją na przerwanie ciągłości skóry i tkanek. Powstaje obrzęk i wysięk. Dochodzi do wynaczynienia granulocytów, monocytów, limfocytów i przeciwciał osocza oraz wytwarzane są cytokiny i hemokiny. Ta faza gojenia się rany trwa 4-7 dni.
• Faza proliferacyjna, rozrostu – nazywana jest właściwym etapem gojenia i może trwać 3-6 tygodni. W tym czasie produkowany jest kolagen, rana obkurcza się, blokowana jest pozycja fibroplastów i powstaje blizna.
• Faza przebudowy, nazywana też dojrzewaniem lub bliznowaceniem. W tym czasie porządkują się struktury kolagenu. Ostateczny kształt blizna przyjmuje po roku, ale proces ten może trwać dłużej^4-5.

Ranę uznaje się za zagojoną, kiedy jej powierzchnia pokryje się naskórkiem, a uszkodzone miejsce zyskuje odporność na rozrywanie i rozciąganie⁵.

Jak długo goi się rana pooperacyjna?

Ile goi się rana pooperacyjna? Proces ten zależy od rodzaju rany, np. tego czy jest ona czysta czy skażona, jej wielkości i umiejscowienia, rodzaju szwów, ale też cech pacjenta (wieku, kondycji organizmu, chorób współistniejących) i pielęgnacji. Zazwyczaj trwa on około 8 tygodni. Jeśli jest to jednak niewielki zabieg miejscowy, gojenie się rany pooperacyjnej może zakończyć się już po około 10 dniach.

Od czego zależy prędkość gojenia rany?

Napiszmy, od czego może zależeć prędkość gojenia się rany. Napiszmy, jak można przyspieszyć gojenie takiej rany i jak zapewnić optymalne warunki do prawidłowego gojenia ran operacyjnych.

Proces gojenia ran – również tych pooperacyjnych – jest procesem dynamicznym, który zależy od wielu czynników wewnętrznych i zewnętrznych. Ryzyko mogą stanowić:

• pojawienie się zakażenia w ranie;
• niedostateczne ukrwienie tkanek;
• ogólny stan pacjenta, np. wiek, niedożywienie, niedobór składników odżywczych;
• uraz rany;
• zakażenie ogólnoustrojowe;
• nieprawidłowa technika zabiegu;
• środowisko szpitalne, wydłużona hospitalizacja przedoperacyjna;
• choroby współistniejące: cukrzyca, mocznica, żółtaczka, nowotwory, choroba Crohna, niewydolność nerek, choroby jelit;
• chemioterapia;
• przyjmowanie sterydów (glikokortykosteroidów)⁴;
• niedostateczne przygotowanie skóry do zabiegu;
• wydłużony czas operacji¹.

Aby rana pooperacyjna goiła się szybko, a powstała blizna była estetyczna i niewidoczna należy kompleksowo zadbać o stan organizmu, czyli:

• prowadzić higieniczny tryb życia (zdrowa dieta, brak używek, odpowiednia ilość ruchu i nawodnienia);
• dbać o odpowiednio długi czas snu;
• przebywać na świeżym powietrzu;
• unikać nadmiernego wysiłki fizycznego (aktywność fizyczna jest wskazana, ale musi być dostosowana do możliwości pacjenta);
• unikać osób przeziębionych, gdyż organizm po operacji może być wrażliwy i podatny na infekcje;
• zadbać o czyste otoczenie oraz własną higienę – zwłaszcza w okolicach rany.

W skutecznej pielęgnacji ran pooperacyjnych przydatne będą zalecane przez specjalistów środki z oktenidyną o działaniu odkażającym, przeciwdrobnoustrojowym, np. octenisept® spray na rany, który ma status leku, jest bezpieczny i nadaje się do stosowania zarówno u dorosłych, jak i dzieci. Zwalcza wirusy, bakterie i grzyby już w czasie 1 minuty od aplikacji. Jeśli skóra po zagojeniu się rany pooperacyjnej będzie wrażliwa i przesuszona, warto też smarować ją kremem octenisept®, który nawilża i natłuszcza, a ponadto pomaga w regeneracji blizn pooperacyjnych.

Jak często zmieniać opatrunek przy ranie operacyjnej?

Higiena podczas gojenia się rany pooperacyjnej jest kluczowa dla prawidłowego przebiegu tego procesu. Dlatego tak ważna jest regularna zmiana opatrunku, który został dobrany przez lekarza. Czynność ta powinna być powiązana z właściwym oczyszczaniem rany specjalistycznymi środkami. Opatrunek – jeśli nie zalecono inaczej – należy zmieniać co drugi dzień, chyba że dojdzie do jego przesączenia. Nie powinno się zażywać kąpieli w wannie do czasu zdjęcia szwów, ponieważ może dojść do rozmiękania rany i jej rozejścia. W tym czasie lepiej wybrać krótkie prysznice.

Podczas zmiany opatrunku należy pamiętać o:

• dokładnym umyciu rąk przed i po zabiegu,
• delikatnym usunięciu starego opatrunku,
• spryskaniu lub przemyciu rany płynem dezynfekującym do ran, np. octenisept®,
• osuszeniu rany jałowym gazikiem,
• założeniu jałowego opatrunek zaleconego przez lekarza,
• niedotykaniu rany palcami.
• czasie zmiany opatrunku nie powinno się dotykać rany palcami.

Bibliografia:

1. E. Gospodarek, Czynniki sprzyjające pooperacyjnym zakażeniom miejsca operowanego, Katedra i Zakład Mikrobiologii, Akademia Medyczna w Bydgoszczy: https://core.ac.uk/download/pdf/268447894.pdf
2. S. Dąbrowiecki, Fizjologia i patofizjologia procesu gojenia ran, Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej i Endokrynologicznej, Akademia Medyczna w Bydgoszczy: https://core.ac.uk/download/pdf/268447894.pdf;
3. M. Limbowski, A. Zieliński, Udział czynników immunologicznych w procesie gojenia się ran, Klinika Chirurgii Urazowej i Ortopedii, 10 WSK w Bydgoszczy, Katedra Morfologii, Zakład Cytofizjologii, Histologii i Embriologii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi: https://core.ac.uk/download/pdf/268447894.pdf;
4. lek. P. Wierzbicka, Rany i ich leczenie, III Katedra Chirurgii Ogólnej UJ CM, Oddział Kliniczny Chirurgii Ogólnej z Onkologią, Szpital Miejski Specjalistyczny im. Gabriela Narutowicza w Krakowie: https://chirurgia3.cm-uj.krakow.pl/cm/uploads/2021/10/Rany-i-ich-leczenie.pdf
5. Rany: podział i gojenie się ran. Leczenie ran. Odleżyny, oprac. J. Leszczyński, Klinika Chirurgii Ogólnej i Endokrynologicznej: https://chirurgia-transplantacyjna.wum.edu.pl/sites/chirurgia-transplantacyjna.wum.edu.pl/files/seminarium_rany_podzial_gojenie_i_leczenie_iii_r.pdf