Kiedy szycie rany jest konieczne? Jak wygląda ten proces?

Kiedy rana wymaga szycia?

Szycie rany jest konieczne wtedy, gdy rana jest na tyle głęboka lub rozległa, że nie może samoistnie się zamknąć. Istnieje kilka kryteriów wskazujących, że skaleczenie może wymagać założenia szwów:

• głębokość i rozmiar rany: jeśli rana ma głębokość ponad ok. 5 mm lub jej długość przekracza 1–1,5 cm, a do tego brzegi rany wyraźnie się rozchodzą, zwykle konieczne jest chirurgiczne zszycie skóry. Widoczna w ranie tkanka tłuszczowa czy mięśnie to także znak, że rana powinna być obejrzana przez lekarza;
• obfite krwawienie: rana, której nie udaje się zatamować uciskiem w ciągu 10 minut, wymaga interwencji – zszycie pomaga zamknąć uszkodzone naczynia i zatrzymać krwawienie;
• lokalizacja rany: skaleczenia w miejscach narażonych na ciągły ruch lub infekcje częściej trzeba szyć. Dotyczy to np. ran na twarzy, powiekach, dłoniach czy stopach – zszycie zapobiega powstaniu szerokiej blizny i zmniejsza ryzyko zakażenia w tych wrażliwych okolicach;
• rodzaj i okoliczności urazu: rany cięte ostrym narzędziem, rany pooperacyjne wymagają szycia chirurgicznego.
  

Po jakim czasie od urazu powinno się założyć szwy?

Najlepszy czas na założenie szwów to pierwsze kilka godzin po urazie. Optymalnie ranę powinno się zszyć w ciągu około 6–12 godzin od momentu zranienia (w przypadku czystych ran na twarzy maksymalnie do 24 godzin). Po tym czasie zwiększa się ryzyko zakażenia i brzegi rany zaczynają się goić w niekontrolowany sposób, co może uniemożliwić późniejsze zszycie. Jeśli zbyt długo zwlekamy, tkanki na brzegach rany mogą obumrzeć i chirurg nie będzie mógł ich po prostu zbliżyć – konieczne byłoby wycięcie martwych fragmentów przed zszyciem, dlatego każdy głęboki, silnie krwawiący uraz należy jak najszybciej skonsultować z lekarzem.

Kiedy rany się nie szyje?

W pewnych sytuacjach lekarz może zdecydować, że rana nie powinna być szyta. Dzieje się tak np. gdy od zranienia minęło zbyt dużo czasu (powyżej 12-24 godzin) albo rana jest już zainfekowana – zamknięcie brudnej, zakażonej rany szwami groziłoby powikłaniami. Nie szyje się też drobnych, płytkich skaleczeń, które mają szansę zagoić się samoistnie bez szycia. W takich przypadkach stosuje się inne metody zamknięcia rany, np. specjalne kleje tkankowe lub plastry zbliżające brzegi rany (tzw. stripy). Niewielkie rany mogą zostać zabezpieczone jałowym opatrunkiem uciskowym, a do ich zbliżenia używa się czasem właśnie plasterków Steri-Strip zamiast tradycyjnych szwów.

Jakie są rodzaje szwów chirurgicznych?

Istnieje kilka rodzajów szwów i metod zaopatrywania rany, a wybór zależy od charakteru urazu i decyzji lekarza. Najważniejszy podział to szwy wchłanialne (rozpuszczalne) i szwy niewchłanialne.

1. Szwy rozpuszczalne (wchłanialne): wykonane są z materiałów, które ulegają samoistnemu rozkładowi w tkankach. Używa się ich głównie wewnątrz ciała (np. do szycia mięśni, tkanek podskórnych, naczyń), a także czasem na skórze w miejscach o niewielkim napięciu. Takich szwów nie trzeba zdejmować – organizm stopniowo je rozkłada. Pełne rozpuszczenie nici może zająć kilka tygodni lub nawet miesięcy, zależnie od materiału. Przez pierwsze 14 dni szwy wchłanialne podtrzymują tkanki, potem stopniowo tracą wytrzymałość. Niekiedy zdarza się, że szew rozpuszczalny nie ulegnie całkowitej degradacji – wtedy lekarz usuwa pozostałość nici przy kontroli rany.
2. Szwy niewchłanialne: wykonane z materiałów nierozpuszczalnych (np. nylon, jedwab, polipropylen). Takie szwy muszą zostać zdjęte przez lekarza po wstępnym wygojeniu rany – zwykle następuje to do kilkunastu dni po urazie (w zależności od okolicy). Szwy niewchłanialne stosuje się często do zamykania ran w miejscach narażonych na napięcie. Zapewniają mocne zespolenie brzegów rany w okresie gojenia.

Jak przebiega zabieg szycia rany?

Założenie szwów odbywa się najczęściej w warunkach ambulatoryjnych (na ostrym dyżurze lub w gabinecie zabiegowym) i jest wykonywane przez wykwalifikowanego chirurga. Procedura szycia rany zwykle przebiega według podobnego schematu.

1. Oczyszczenie i przygotowanie rany: zanim rana zostanie zszyta, trzeba ją dokładnie oczyścić. Lekarz przemywa ranę sterylną solą fizjologiczną lub specjalnym płynem odkażającym, usuwając zanieczyszczenia, piasek, resztki ziemi czy martwe fragmenty tkanek. Dzięki temu zmniejsza się ryzyko zakażenia. Czasem wymagane jest chirurgiczne opracowanie rany (przycięcie poszarpanych brzegów) przed szyciem.
2. Znieczulenie miejscowe: większość okolic ran przed szyciem jest znieczulana, aby zabieg był komfortowy dla pacjenta. Standardowo stosuje się znieczulenie miejscowe – lekarz robi zastrzyk ze środkiem znieczulającym (np. lidokainą) wokół rany. U małych dzieci lub przy bardzo rozległych obrażeniach czasem rozważa się krótkie znieczulenie ogólne, jednak w typowych sytuacjach wystarcza znieczulenie miejscowe.
3. Zszycie rany: gdy rana jest oczyszczona i znieczulona, lekarz zakłada szwy. Za pomocą igły chirurgicznej z nitką brzegi rany zostają zbliżone do siebie i zaszyte. W zależności od głębokości uszkodzenia mogą zostać założone szwy warstwowo (wewnątrz i na skórze) – głębiej często używa się nici rozpuszczalnych, a na skórze niewchłanialnych. Cały zabieg trwa zwykle kilkanaście minut (w zależności od wielkości rany). W wybranych przypadkach lekarz może dodatkowo podać antybiotyk i/lub zastrzyk przeciwtężcowy w ramach profilaktyki zakażeń.
4. Założenie opatrunku i zalecenia: po założeniu szwów rana zostaje zabezpieczona sterylnym opatrunkiem. Lekarz informuje pacjenta, jak dbać o ranę. Pacjent otrzymuje też instrukcję, kiedy zgłosić się na zdjęcie szwów (jeśli użyto szwów niewchłanialnych). W przypadku ran wysokiego ryzyka zakażenia mogą być przepisane antybiotyki do stosowania ogólnego.

Pielęgnacja rany po zszyciu

Prawidłowa pielęgnacja rany z założonymi szwami jest kluczowa, aby zapobiec powikłaniom i zapewnić szybkie gojenie. Jak o nią dbać?

• Utrzymuj ranę w czystości i suchości: przez pierwsze 1–2 doby staraj się nie moczyć opatrunku ani okolicy rany. Początkowo rana powinna pozostać sucha – chroni ją jałowy opatrunek założony po szyciu. Jeśli opatrunek przemókł lub zabrudził się, trzeba go ostrożnie zmienić. Nie zanurzaj świeżo zszytej rany w wodzie. Gdy lekarz pozwoli, po 48 godzinach można delikatnie myć okolicę rany wodą z łagodnym mydłem, ale bez nadmiernego moczenia. Po myciu ranę należy od razu osuszyć czystym gazikiem.
• Regularnie dezynfekuj ranę przy zmianie opatrunku: każda zmiana opatrunku powinna odbywać się w warunkach maksymalnej czystości. Zaleca się przemywanie rany środkiem antyseptycznym o szerokim spektrum działania, takim jak lek octenisept® spray. Unikaj stosowania na ranę spirytusu salicylowego, jodyny czy wody utlenionej, gdyż te środki mogą uszkadzać gojące tkanki i podrażniać skórę. Zamiast tego używaj łagodnych preparatów odkażających przeznaczonych do ran. Przykładowo, można zastosować antyseptyk na bazie oktenidyny, taki jak wspomniany wyżej lek octenisept® spray – skutecznie dezynfekuje ranę, a jednocześnie nie piecze i nie drażni skóry. Preparat ten jest często polecany do ran pooperacyjnych i szytych, ponieważ umożliwia bezbolesną dezynfekcję i zapobiega zakażeniom. Antyseptyk stosuj przy każdej zmianie opatrunku – najpierw oczyść ranę z ewentualnej wydzieliny solą fizjologiczną, następnie spryskaj octenisept®.
• Zmieniaj opatrunek: opatrunek na ranie powinien być zmieniany zgodnie z zaleceniami lekarza. Zwykle pierwszą zmianę opatrunku wykonuje się po 24–48 godzinach od szycia. Później większość czystych, gojących się ran wymaga zmiany opatrunku co 1–2 dni. Częstsze zmiany mogą być potrzebne, jeśli rana sączy – wtedy zmieniamy opatrunek zawsze, gdy jest mokry. Pamiętaj, by przed zdjęciem starego opatrunku i podczas czyszczenia rany myć ręce i używać jednorazowych rękawiczek, aby nie doprowadzić do zakażenia.
• Unikaj nadmiernego ucisku i urazu rany: staraj się nie naciągać skóry w okolicy założonych szwów – gwałtowne ruchy mogą spowodować rozejście się rany. Uważaj, aby ubranie lub bielizna nie ocierały bezpośrednio o ranę (mogą przyklejać się do szwów i drażnić skórę). Jeżeli rana znajduje się w miejscu narażonym na urazy, np. na kolanie czy dłoni, warto ją dodatkowo zabezpieczyć bandażem elastycznym w ciągu dnia.
• Obserwuj czy nie pojawiły się objawy zakażenia: każde zszyte skaleczenie należy monitorować pod kątem infekcji. Niepokojące objawy to narastający ból i pulsowanie rany, zaczerwienienie i obrzęk wokół szwów, pojawienie się ropnej wydzieliny czy nieprzyjemnego zapachu, a także gorączka. Jeśli zauważysz którykolwiek z tych symptomów, natychmiast skonsultuj się z lekarzem. W razie podejrzenia zakażenia lekarz może zlecić antybiotyk lub dodatkowe oczyszczenie rany.

Przez cały okres gojenia staraj się prowadzić zdrowy tryb życia – zbilansowana dieta i nawadnianie organizmu wspomagają regenerację tkanek. Unikaj palenia papierosów, które opóźnia gojenie ran. Dbanie o higienę rany i ostrożność w codziennych czynnościach sprawią, że szwy spełnią swoją rolę, a rana wygoi się szybciej i bez komplikacji.

Ile trwa gojenie rany po zszyciu?

Czas gojenia się rany szytej zależy od wielu czynników – m.in. od rozległości urazu, miejsca na ciele, indywidualnych predyspozycji oraz tego, jak dbamy o ranę. Wstępne zrośnięcie się skóry następuje dość szybko: przy niewielkich, czystych ranach zwykle w ciągu około 7 dni brzegi są już złączone na tyle, że można usunąć szwy. Ogólnie przyjmuje się, że szwy na skórze trzyma się przez 5 do 14 dni – na twarzy i szyi zazwyczaj wystarczy 5–7 dni, na skórze rąk około 7–10 dni, natomiast na kończynach dolnych, stopach czy plecach często do 14 dni, ponieważ te rany goją się nieco wolniej. Lekarz podczas założenia szwów określa orientacyjny termin ich zdjęcia.

Po zdjęciu szwów rana nadal się przebudowuje – dochodzi do wzmocnienia nowo powstałej tkanki i formowania się blizny. Całkowite wygojenie rany i dojrzałość blizny może zająć wiele tygodni, a nawet miesięcy.

Aby blizna była jak najmniej widoczna, warto po zagojeniu kontynuować pielęgnację: stosować kremy lub żele na blizny (np. silikonowe) i delikatnie masować bliznę po zagojeniu. Unikaj także wystawiania świeżej blizny na słońce – promienie UV mogą spowodować jej przebarwienie, więc w pierwszym roku najlepiej chronić bliznę odzieżą lub kremem z filtrem UV.

Najczęściej zadawane pytania

Czy każdą ranę trzeba szyć?

Nie, wiele drobnych skaleczeń goi się bez szycia. Szycia wymagają głównie rany głębokie (ponad ~5 mm), długie (powyżej ~1 cm) lub takie, których brzegi się rozchodzą i mocno krwawią. Małe, powierzchowne rany o równych brzegach zwykle wystarczy oczyścić, zdezynfekować i założyć plaster czy opatrunek – powinny zagoić się same. Zawsze jednak ocenę warto powierzyć lekarzowi, zwłaszcza jeśli rana jest zabrudzona lub powstała w wyniku ugryzienia.

Czy szycie rany boli?

Zakładanie szwów odbywa się w znieczuleniu miejscowym, dlatego sam proces szycia zwykle nie boli. Możesz czuć ukłucie i pieczenie przy podawaniu znieczulenia, ale potem obszar rany staje się zdrętwiały. W trakcie szycia możesz odczuwać lekkie pociąganie skóry, ale nie ból. Po zabiegu, gdy znieczulenie przestanie działać, rana może pobolewać – dyskomfort łagodzi się wtedy zazwyczaj lekiem przeciwbólowym. Ważne jest też unieruchomienie i oszczędzanie zszytej okolicy, co zmniejsza dolegliwości.

Czy zostanie blizna po zszytej ranie?

Tak, nawet po prawidłowo zszytej ranie pozostanie blizna, ponieważ skóra w miejscu przecięcia musi się zrosnąć, tworząc nową tkankę. Wielkość i wygląd blizny zależą od rodzaju urazu, predyspozycji organizmu oraz pielęgnacji. Początkowo blizna bywa czerwona i wypukła, ale w ciągu kilku miesięcy blednie i spłaszcza się. By blizna była jak najmniej widoczna, można stosować po zdjęciu szwów maści lub plastry silikonowe na blizny, chronić ją przed słońcem i delikatnie masować po całkowitym wygojeniu. W wielu przypadkach po upływie roku blizna jest już mało rzucająca się w oczy. Jeśli jednak blizna przerasta lub sprawia problemy (np. powstaje bliznowiec), warto zasięgnąć porady dermatologa lub chirurga plastycznego.

Bibliografia

1. World Health Organization, Guidelines for Wound Management in the Community Setting, WHO, 2019.
2. Citko A., Wybrane aspekty leczenia ran powierzchownych, Lek w Polsce 2020, 30(3): 45-48.
3. Kucharzewski M. i in., Algorytmy i wytyczne postępowania terapeutycznego w ranach trudno gojących się, „Forum Leczenia ran” 2020, 1(3), 95-116.
4. Trybus M., Podstawy szycia chirurgicznego, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
5. Bieniek A., Baran W., Podstawowy kurs chirurgii skóry, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2015.